Krzemień ożarowski

Krzemienie kredowe (turońskie) okolic Ożarowa (krzemień ożarowski)

Prawdopodobnie małe rozmiary i bliskość dużych kopalń krzemienia w Krzemionkach koło Ostrowca Świętokrzyskiego i w Świeciechowie spowodowały, że przez dłuższy czas kopalnia w Ożarowie była zapomniana przez archeologów. Wstępną jej charakterystykę przedstawił w 1970 roku Zygmunt Krzak na podstawie badań wykonanych w 1960, 1967 i 1968 roku (Krzak, 1970). Jak pisze sam autor, informację o kopalni uzyskał od Stefana Krukowskiego; o jej istnieniu nadmieniał również Kazimierz Salewicz w artykule z 1937 roku. Kopalnia należy do grupy podobnych obiektów zlokalizowanych w osadach kredowych wieku turońskiego, które tworzą izolowane zgrupowania między dolnym biegiem Kamiennej a Wisłą. W rejonie Ożarowa zajmują one powierzchnię kilku kilometrów kwadratowych. W osadach tych występują konkrecje lub warstwy krzemienia. Krzemień szary plamisty (ożarowski), jest barwy szarej z odcieniem brunatnym, miejscami jasny z rozmytymi ciemnymi cętkami lub pasemkami. Nie zawiera kory, lecz cienkie warstewki wapienia. Średnica konkrecji waha się od 10 do 20 cm. Ich powierzchnia jest nierówna z drobnymi wyrostkami. Inną eksploatowaną odmianą był krzemień ciemnoszary o dość jednolitej barwie z licznymi wewnętrznymi spękaniami. Podobny krzemień występuje w Karsach, na północ od Ożarowa. Pod względem przydatności do produkcji narzędzi przewyższa krzemień szary plamisty. Krzemień ożarowski nie był najlepszym materiałem do produkcji narzędzi, ustępował pod tym względem krzemieniom pasiastym, czekoladowym i świeciechowskim. Jego wyroby mają niewielki i tylko lokalny zasięg (Krzak, 1970).

Na uwagę zasługują też krzemienie z kopalni wapienia w Janikowie (na południowy-wschód od Ożarowa), Krzemienie kredowe (turońskie) okolic Ożarowa (krzemień ożarowski) Prawdopodobnie małe rozmiary i bliskość dużych kopalń krzemienia w Krzemionkach koło Ostrowca Świętokrzyskiego i w Świeciechowie spowodowały, że przez dłuższy czas kopalnia w Ożarowie była zapomniana przez archeologów. Wstępną jej charakterystykę przedstawił w 1970 roku Zygmunt Krzak na podstawie badań wykonanych w 1960, 1967 i 1968 roku (Krzak, 1970). Jak pisze sam autor, informację o kopalni uzyskał od Stefana Krukowskiego; o jej istnieniu nadmieniał również Kazimierz Salewicz w artykule z 1937 roku. Kopalnia należy do grupy podobnych obiektów zlokalizowanych w osadach kredowych wieku turońskiego, które tworzą izolowane zgrupowania między dolnym biegiem Kamiennej a Wisłą. W rejonie Ożarowa zajmują one powierzchnię kilku kilometrów kwadratowych. W osadach tych występują konkrecje lub warstwy krzemienia. Krzemień szary plamisty (ożarowski), (fot. 19) jest barwy szarej z odcieniem brunatnym, miejscami jasny z rozmytymi ciemnymi cętkami lub pasemkami. Nie zawiera kory, lecz cienkie warstewki wapienia. Średnica konkrecji waha się od 10 do 20 cm. Ich powierzchnia jest nierówna z drobnymi wyrostkami. Inną eksploatowaną odmianą był krzemień ciemnoszary o dość jednolitej barwie z licznymi wewnętrznymi spękaniami. Podobny krzemień występuje w Karsach, na północ od Ożarowa (fot. 20). Pod względem przydatności do produkcji narzędzi przewyższa krzemień szary plamisty. Krzemień ożarowski nie był najlepszym materiałem do produkcji narzędzi, ustępował pod tym względem krzemieniom pasiastym, czekoladowym i świeciechowskim. Jego wyroby mają niewielki i tylko lokalny zasięg (Krzak, 1970). Na uwagę zasługują też krzemienie z kopalni wapienia w Janikowie (na południowy-wschód od Ożarowa gdzie występują w rytmicznie pojawiających się warstwach w postaci buł, powstałych w wyniku rozerwania pierwotnie ciągłych przeławiceń krzemionkowych (Michniak, 1989). Były one przedmiotem eksploatacji w neolicie. Pierwsze informacje o ich eksploatacji w pradziejach pochodzą z 1952 roku, kiedy to przypadkowo natrafiono na puste przestrzenie w ścianach kamieniołomu, określone przez odkrywców jako jaskinie, a w rzeczywistości będące wyrobiskami górniczymi. W połowie lipca 2008 roku Janików odwiedziła grupa badaczy z Instytutu Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk (prof. Romuald Schild, Halina Królik), dr Piotr Włodarczak z krakowskiego oddziału tego Instytutu i dr hab. Jerzy Libera z Instytutu Archeologii Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. Archeolodzy odkryli w litej skale szyb zasypany gruzem skalnym. Ma on głębokość 9,5 m, co stanowi o jego wyjątkowości, ponieważ najgłębsze szyby odkryte w Krzemionkach osiągają głębokość 9 m. Szyb przecina zwarte warstwy skalne i na dole rozszerza się w komorę. W najbliższej przyszłości rozpoczną się specjalistyczne badania na tym stanowisku (Olszewska, 2008, PAP).


Krzemień ożarowski. Ożarów.
Teksty na temat krzemieni pochodzą z artykułu: Paweł Król, Zdzisław M. Migaszewski Rodzaje, występowanie i geneza krzemieni. Zarys Problematyki. [w]: "Historia krzemienia", Muzeum Narodowe w Kielcach, Kielce 2009. Serdeczne podziękowania dla prof. dr hab, Zdzisława Migaszewskiego, prof. dr hab. Agnieszki Gałuszki z Instytutu Chemii UJK w Kielcach, Artura Jedynaka i Kamila Kaptura z Krzemionek, Jana Chałupczaka z Sandomierza i Arkadiusza Giemzy z Miedzianki