Drewno skrzemieniałe

Najczęściej występująca odmiana szczątków skamieniałego drewna powstała w wyniku procesów sylifikacji, w których substancją petryfikującą jest krzemionka. Drzewo skrzemieniałe powstaje w wyniku inkrustacji tkanki drzewnej krzemionką (SiO2). Powstawanie nowego, obcego związku chemicznego na miejscu zajmowanym przez pierwotną substancje (np. wymiana celulozy na krzemionkę) jest zasługą krążenia w skałach wody nasyconej różnymi związkami chemicznymi. Woda płynąca podziemnymi ciekami przepływa w pobliżu skał gorących, ogrzewa się, rozpuszcza niektóre minerały zawarte w tych skałach, a po dotarciu do miejsc chłodniejszych minerały te ponownie krystalizują się. W ten sposób przepływająca krzemionka może osadzić się w drewnie - dzięki tym samym procesom w przyrodzie powstają kryształy kwarcu, szmaragdy, akwamaryny i inne.

Podczas rozkładu drewna powstawały kwasy, powodujące miejscowe obniżenie się pH, co z kolei było przyczyną wytrącania się krzemionki z przepływających przez drewno roztworów wodnych. (zobacz rozdział „Geneza krzemieni”) Podczas tego procesu zachodziły przemiany związane z wymianą celulozy komórek drewna na koloidalną krzemionkę. Z biegiem czasu koloidalna krzemionka (żel) znajdująca się w drewnie – w wyniku odwodnienia – przekształcała się w opal (Si02 × 2H2O). Gdy proces krystalizacji roztworu krzemionkowego rozpoczyna się na tym etapie, powstaje opal drzewny (jego piękne okazy znamy ze Słowacji). W wyniku dalszych przemian, związanych również z odwodnieniem opalu, powstaje chalcedon czyli kwarc mikrokrystaliczny a w końcowym procesie kwarc.

W okolicach Włoszczowic (trasa: Kielce-Pińczów) możemy znaleźć fragmenty drzew sprzed 60 mln lat (Paleogen). Okazy są zróżnicowane kolorystycznie i w większości mają słabe ślady otoczenia. Drewno prawdopodobnie pochodzi z górnej kredy. Badania wykazały, że są to fragmenty drzew liściastych (w większości wiązów).

GALERIA DREWNA SKRZEMIENIAŁEGO


Teksty na temat krzemieni pochodzą z artykułu: Paweł Król, Zdzisław M. Migaszewski Rodzaje, występowanie i geneza krzemieni. Zarys Problematyki. [w]: "Historia krzemienia", Muzeum Narodowe w Kielcach, Kielce 2009. Serdeczne podziękowania dla prof. dr hab, Zdzisława Migaszewskiego, prof. dr hab. Agnieszki Gałuszki z Instytutu Chemii UJK w Kielcach, Artura Jedynaka i Kamila Kaptura z Krzemionek, Jana Chałupczaka z Sandomierza i Arkadiusza Giemzy z Miedzianki